Μαθήματα σκληρότητας αποκλειστικά για Έλληνες.
Νίκος Κακαβούλης
Θες να έχεις τα χέρια σου ελεύθερα; Άκουσέ το σε αφήγηση από τη Νανά Τσούμα.
Ο κολλητός μου καλός και άγιος αλλά όλο με σχολιάζει, με κριτικάρει και μου κάνει παρατηρήσεις! Να τον στείλω από εκεί που ήρθε και να ησυχάσω;
– ΑΝΩΝΥΜΟΣ
Μαθήματα για αρχάριους.
Το πρώτο μάθημα που μαθαίνεις στο εξωτερικό είναι πόσο ευάλωτος είσαι σαν Έλληνας. Δεν αντέχεται για το σκληροτράχηλο είδος μας. Δεν έχει να κάνει με σένα. Αλλά με το ότι κάθε σου αξιολόγηση, ειδικά επαγγελματική, συνοδεύεται με σχόλια για την προσωπικότητά σου. “Όχι επαρκώς κοινωνικός”, “υπερκοινωνικός”, “υπερβολικά ευαίσθητος”, “αναίσθητος”, “πιθανόν δυσάρεστος”. Μόνο το 2% των Αμερικανών ανδρών ακούει αρνητικά σχόλια (στη χώρα του) για την προσωπικότητα του στις αξιολογήσεις στελεχών δείχνουν οι έρευνες.
Μετά μαθαίνεις ακροβατικά. Πως να περπατάς σε ένα τεντωμένο σκοινί ώστε να είσαι πάντα τίμιος και αποτελεσματικός αλλά ταυτόχρονα αρεστός και σε όλους. Το πραγματικό μάθημα φυσικά είναι άλλο. Αν θες να είσαι αποτελεσματικός ή πετυχημένος, σε οποιοδήποτε τομέα, θα πρέπει να είσαι έτοιμος να κριθείς όχι μόνο για τη δουλειά σου αλλά και για τον εαυτό σου. Αρχικά δεν τρώγεται. Αλλά σταδιακά μαθαίνεις ότι για να επιβιώσεις πρέπει να μπορείς να αντέξεις ακόμα και την πιο σκληρή, πιο κακόπιστη κριτική.
Η ρίζα ενός προβλήματος που δεν έπρεπε να είναι εδώ.
Οι περισσότεροι από εμάς δεν το’ χουμε. Στις συνεντεύξεις για δουλειά συνέχεια συναντώ παιδιά που δεν εκφράζουν τις ιδέες τους και δεν τονίζουν τα δυνατά τους σημεία από φόβο. Είναι ένα είδος εξάρτησης στον έπαινο ή αδικαιολόγητου φόβου απέναντι στην κριτική που οι ψυχολόγοι πιστεύουν ότι ξεκινά από την (απερίγραπτη κάποιες φορές) Ελληνική οικογένεια, αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία. Πολλοί από εμάς ξέρουν ότι είναι ένα θέμα που τους αφορά προσωπικά, αλλά δεν ξέρουν τι να κάνουν για αυτό.
Φυσικά και η κριτική τσούζει. Αλλά εμείς (εσύ) έχουμε γαλουχηθεί να μην διαταράζουμε την ηρεμία, να είμαστε πάνω απ’ όλα ευχάριστοι. Μέχρι να φτάσεις στην εφηβεία έχεις δει χιλιάδες ταινίες, εκπομπές και διαφημίσεις στις οποίες το πεπρωμένο σου καθορίζεται όχι από τις επιλογές σου αλλά από τον τρόπο με τον οποίο σε αντιλαμβάνονται οι άλλοι. Το μάθημα από αυτές τις ιστορίες είναι σαφές. Αυτό που σκέφτονται και λένε οι άλλοι για σένα μετράει και πολύ μάλιστα.
Υπάρχει και ένας άλλος, βαθύτερος παράγοντας που εξηγεί τη σχέση των Ελλήνων με την κριτική και τον έπαινο. Για αιώνες, οι Έλληνες δεν μπορούσαν να προστατεύσουν την ασφάλεια τους με φυσικά, νομικά ή οικονομικά μέσα. Όντας στο εξωτερικό (ή και στο εσωτερικό ό,τι και αν σημαίνει αυτό) δεν μπορούσαν να βασιστούν στο νόμο όταν η ασφάλειά τους ήταν υπό απειλή. Δεν αρκούσε να χρησιμοποιήσουν τα χρήματα τους για να ξεφύγουν ή να προστατέψουν τον εαυτό τους και τα παιδιά τους. Το να είναι αρεστοί, ή τουλάχιστον αποδεκτοί από τους ισχυρότερους ήταν μια από τις βασικές στρατηγικές επιβίωσης. Για πολλούς Έλληνες σε όλο τον κόσμο, αυτό εξακολουθεί να είναι η πραγματικότητα. Ειδικά όσοι μεγάλωσαν το 70’, το 80’, και το 90’ έχουν κληρονομήσει αυτήν την ιστορία. Η αποδοκιμασία και η κριτική μας φαίνεται τόσο δραματικά απογοητευτική – ακόμα και απειλητική – γιατί για εκατοντάδες χρόνια ήταν έτσι.
Βάλε σε αυτήν την ιστορία αυτό που βλέπουμε στην εποχή μας. Οι κινήσεις των Ελλήνων προκαλούν υπερβολικές αντιδράσεις – σε βαθμό εξευτελισμού – και αυτήν την, τόσο απαράδεκτη, κριτική σε προσωπικό επίπεδο. Από τις ειρωνείες για τα Greek Statistics μέχρι τις ταξιδιωτικές οδηγίες από χώρες, αστεία χειρότερες στην αντιμετώπιση για τον κορονοϊό, αυτό είναι μια αλήθεια. Είμαστε (είσαι) βαθιά στιγματισμένοι και αχόρταγοι για θετικά σχόλια.
Οδηγίες χρήσης για ασυνήθιστους ανθρώπους.
Ιστορίες, σαν και αυτή, που εμπνέουν και παρακινούν, κάθε εβδομάδα στο email σου. Σαν να είχες έρθει στη ζωή με manual.
Μια απαραίτητη αλλαγή στη στάση σου.
Σε αυτό το πλαίσιο, τι μπορεί να σε απαλλάξει από το συνεχές άγχος για τις αντιδράσεις που προκαλεί η δουλειά σου και συχνά η προσωπικότητα σου; Οι έρευνες δείχνουν ότι το κλειδί είναι να εσωτερικεύσεις ότι η ουσιαστική δουλειά φέρνει πάντα και έπαινο αλλά και κριτική. Πολλοί από μας έχουμε την ασυνείδητη πεποίθηση (ελπίδα;) ότι η επιτυχία γίνεται πραγματικότητα κυρίως – αν όχι αποκλειστικά – με επαίνους. Η καριέρα, όμως είναι ένα άλλο άθλημα από αυτό που νομίζεις. Κάθε εξαιρετικό προϊόν, καινοτόμα ιδέα ή στρατηγική που πηγάζει από σένα (από οποιονδήποτε) θα προσελκύει πάντα υποστηρικτές και κριτικούς. Το οφείλεις στον εαυτό σου, να εκπαιδεύσεις το μυαλό σου να το αποδεχτεί και να το περιμένει.
Υπάρχουν αποτελεσματικοί τρόποι για να πετύχεις κάτι τέτοιο. Μπορείς να ξεχωρίσεις έναν άλλο Έλληνα που αντιδρά στην κριτική με τρόπο που θαυμάζεις. Όταν τα πράγματα είναι δύσκολα, μπορείς να φαντάζεσαι πως αυτός ο τρίτος θα ανταποκρινόταν στην κριτική και έτσι να ανακαλύψεις νέους τρόπους για να αντιδράς και εσύ ο ίδιος. Ακόμα και το να διαβάζεις τις θετικές και αρνητικές κριτικές μιας ταινίας ή ενός βιβλίου βοηθά στο να πιστέψεις ότι το εύρος των αντιδράσεων που προκαλεί μια – οποιαδήποτε – δουλειά είναι τεράστιο και αναπόφευκτο. Είναι ένα ακόμα μάθημα που έχουμε πάρει όσοι από εμάς έχουμε προσπαθήσει για κάτι – οτιδήποτε -.
Κάτι που θα κάνει τη διαφορά είναι να αλλάξεις προοπτική, να μπεις στη θέση του άλλου. Θέλει εξάσκηση και αυτή πονάει. Σημαίνει να αρχίσεις να ερμηνεύεις την κριτική σαν πηγή πληροφοριών για αυτόν που την δίνει και όχι μόνο για σένα. Αντί για παράδειγμα να ερμηνεύσεις μια – ιδιαίτερα άκομψη – απόρριψη από πιθανούς χρηματοδότες σαν κριτήριο για την ποιότητα της ιδέας σου ή ακόμα χειρότερα για τις ικανότητες σου σαν επιχειρηματίας, μπορείς να αρχίσεις να τη βλέπεις σαν μια ευκαιρία για να καταλάβεις τι ψάχνουν οι συγκεκριμένοι σε μια επένδυση. Το ίδιο ισχύει και αν οι ίδιοι πιθανοί χρηματοδότες λατρέψουν την ιδέα σου. Θα πρέπει να παραδεχτείς ότι δεν λέει πολλά για την αξία σου σαν επιχειρηματία. Από την άλλη σου λέει εμμέσως πλην σαφώς τι ψάχνουν σε μια επένδυση.
Η λύση στο θέμα.
Με άλλα λόγια, η κριτική είναι ένα μοναδικό εργαλείο γιατί θα σου δίνει πάντα πληροφορίες για τα άτομα που τόσο επιθυμείς (ποθείς;) να προσεγγίσεις, να επηρεάσεις ή να προσελκύσεις. Με αυτή την μικρή αλλαγή στον τρόπο που ερμηνεύεις τις καταστάσεις, θα μάθεις σταδιακά ποιό είδος κριτικής χρειάζεται να εσωτερικεύεις και ποιο να αγνοείς για να πετύχεις τους στόχους σου, χωρίς τους έντονους – και τόσο Ελληνικούς – συναισθηματισμούς που σε κρατούν πίσω.
Τέλος, κάθε φορά που κρατιέσαι από το φόβο της κριτικής ή παραλύεις από μια σκληρή κριτική που έλαβες στο παρελθόν οφείλεις να αναρωτηθείς: “Μήπως αυτά τα σχόλια αντικατοπτρίζουν το τι πιστεύω για τον εαυτό μου; Πότε και γιατί μου συνέβη αυτό; Ισχύει;”. Αναγνωρίζοντας τη ρίζα των αρνητικών (“περιοριστικών” όπως λέει ο φίλος μου ο Joey) πεποιθήσεών σου μπορείς σταδιακά να τις αντικαταστήσεις με μια πιο ακριβή άποψη για το ποιος είσαι στ’ αλήθεια. Έτσι θα απαλλαγείς από τον συναισθηματικό αντίκτυπο της κριτικής στο πρόσωπό σου.
Οι Έλληνες ζούμε σήμερα σε μια μεταβατική, ιστορική στιγμή. Έχουμε τεράστιες νέες ευκαιρίες και ένα πολύ ευνοϊκότερο πλαίσιο. Αλλά η κληρονομιά ενός διαφορετικού παρελθόντος είναι παντού γύρω μας και μέσα μας. Η δυνατότητα να ανταποκρινόμαστε στον έπαινο και την κριτική, χωρίς να γοητευόμαστε ή να απογοητευόμαστε, θα είναι για τους περισσότερους από εμάς το διαβατήριο για να τις αξιοποιήσουμε.
Εμπνευσμένο από το Learning to Love Critisism της Tara Mohr, συγγραφέα του Playing Big: Find Your Voice, Your Mission, Your Message για τους The New York Times. Mουσική από τους Καλιφορνέζους big black delta.
✝︎
In loving memory
Aspasia
1958-2020