Ταχύρυθμα μαθήματα για να ανέχεσαι κάποιον που διαφωνείς μαζί του σε όλα.
Νίκος Κακαβούλης
Θες να έχεις τα χέρια σου ελεύθερα; Άκουσέ το σε αφήγηση από τη Νανά Τσούμα.
(Spotify, Google Podcasts, Apple Podcasts)
Είμαι σε μια παρέα που ασπάζεται τα πολιτικά άκρα. Ο καλύτερος φίλος μου, ειδικά, μοιάζει να έχει ξεφύγει τον τελευταίο χρόνο από τον κόσμο της λογικής και της ηθικής. Οι απόψεις του ποικίλουν από γραφικές μέχρι εγκληματικές καθώς, αν εφαρμοστούν, θα στερήσουν θεμελιώδη δικαιώματα από πολλούς, ακόμα και από μένα. Όταν είμαστε μαζί αποφεύγουμε τις πολιτικές συζητήσεις και περνάμε όμορφα. Αλλά καθώς τα social media του γίνονται όλο και πιο επιθετικά (ωστόσο με επιχειρήματα οφείλω να ομολογήσω), είμαι σε δίλημμα για το αν πρέπει να συνεχίσω τη σχέση μαζί του. Είμαι υποκριτής που έχω φίλο κάποιον που βρίσκω τις προσωπικές του πολιτικές πεποιθήσεις τόσο ηθικά εμετικές;
– Ανώνυμος
Ένα θέμα που υπήρχε από την αρχή.
Τις πρώτες μέρες του είδους μας, οι άνθρωποι για να επιβιώσουν στην αγέλη, περιόριζαν τις επαφές τους με όσους μοιράζονταν την ίδια οπτική. Η μεγάλη πολιτική απόφαση ήταν σε ποιό μέρος θα κυνηγήσουν. Η αποφυγή των συγκρούσεων για το θέμα δεν ήταν φιλοσοφική. Ήταν θέμα επιβίωσης. Οι διαφορετικές απόψεις απειλούσαν το ίδιο το δικαίωμα στη ζωή για τα μέλη της.
Σήμερα εξακολουθούμε να φτιάχνουμε ομάδες οργανωμένες γύρω από την επιβίωσή μας πάνω σε ένα τύπο οργάνωσης που μας φαίνεται ότι διαρκώς αυξάνεται. Η πραγματικότητα είναι πολύ μπανάλ: παραμένει ακριβώς ο ίδιος από την αρχή.
Ο φίλος σου υιοθετεί τις απόψεις της δικής του αγέλης, του κοινωνικού, εργασιακού και οικογενειακού του κύκλου. Αυτές και η αμέριστη αποδοχή τους, όπως συμβαίνει πάντα στις φυλές όλων των ειδών, έχουν σημασία. Είναι απόδειξη της ιδιότητας ως μέλους και προϋπόθεση για την αποδοχή από τους άλλους, που τόσο δραματικά απαιτείται.
Δεν αποκλείεται κάποιες από τις απόψεις του να προέκυψαν μετά από σοβαρή σκέψη, αλλά αντικειμενικά είναι απίθανο να μπορεί να επιχειρηματολογήσει αποτελεσματικά για όλες του τις ιδέες μπροστά σε ένα κοινό που δεν είναι εξοικειωμένο με αυτές πλην όμως έχει ανοιχτό μυαλό. Έτσι είναι η φύση των φυλών. Πρώτα πρέπει να πιστέψεις και μετά να το ψάξεις.
Δεν είστε τόσο διαφορετικοί όσο νομίζεις.
Το θέμα εδώ είναι ότι το ίδιο ισχύει κατά πάσα πιθανότητα και για σένα, που φαίνεται ότι έχεις εξίσου ισχυρές πεποιθήσεις για το σωστό και το λάθος. Όπως δείχνουν πανεπιστημιακές έρευνες με συντριπτικό τρόπο το πιθανότερο είναι πως ούτε κι εσύ τις απέκτησες μετά από βαθύ στοχασμό. Η ταυτότητα προηγείται της ιδεολογίας: Το “ποιος είσαι” καθορίζει τι πιστεύεις και όχι το ανάποδο.
Ιστορίες, σαν και αυτή, που εμπνέουν και παρακινούν.
Η κατανόηση δεν είναι υποκρισία.
Από μία άποψη είστε σύμμαχοι: είστε και οι δύο δεσμευμένοι, ως πολίτες, να συμμετέχετε στη διακυβέρνηση της δημοκρατίας μας, ακόμα και αν πιστεύεις ότι η ιδεολογία του φίλου σου την απειλεί. Έχετε συμφέρον να κατανοήσετε, όσο αυτό είναι δυνατό, την άλλη φυλή, να καταλάβετε τι πιστεύουν τα μέλη της και (στο βαθμό φυσικά που υπάρχουν λογικά επιχειρήματα) για ποιο λόγο. Αυτό λύνει και το ηθικό σου δίλημμα.
Η βασική αρχή της δημοκρατίας είναι ότι δεν παραπαίει όταν διαφωνούμε, αλλά όταν χάνουμε το ενδιαφέρον ή κουραζόμαστε να προσπαθούμε να κατανοήσουμε την άποψη των άλλων και στεκόμαστε μόνο στο να προσπαθούμε να τους πείσουμε για τα δικά μας επιχειρήματα και πιστεύω.
Ας είμαστε ειλικρινείς.
Αν δεν απολάμβανες την παρέα με αυτό το άτομο, δεν θα αναρωτιόσουν αν μπορείς να συνεχίσεις να το κάνεις. Κι όμως βλέπεις μόνο δύο επιλογές: να ανεχτείς τις διαφορετικές απόψεις και να…. σιωπήσεις ή να ξεκόψεις για πάντα. Υπάρχει και μια τρίτη φιλική επιλογή: Κράτησε την σχέση και αρχίστε να μιλάτε ανοιχτά χωρίς προσβολές. Είναι εντυπωσιακά τα αποτελέσματα ακόμα και αν καμία άποψη δεν αλλάξει.
Όταν κόβουμε την επαφή με τους αγαπημένους μας ανθρώπους λόγω των πεποιθήσεών τους, έχουμε πρώτοι εγκαταλείψει μια θεμελιώδη αρχή για μια οποιαδήποτε σχέση: την κοινή “διακυβέρνηση” της σχέσης και όχι μόνο από εμάς και τη φυλή μας. Ένα μάθημα ανεκτικότητας που τις περισσότερες φορές μπορεί να βοηθήσει.
Βασισμένο στη στήλη The Ethicist του φιλόσοφου Kwame Anthony Appiah για τους The New York Times. Μουσική από τον ράπερ Kid Cudi σε συνεργασία με τους MGMT και Ratatat.