Τι να κάνεις για να διασφαλίσεις ότι ο χρόνος που σου μένει είναι επαρκώς σημαντικός.
Νίκος Κακαβούλης
Θες να έχεις τα χέρια σου ελεύθερα; Άκουσέ το σε αφήγηση από τη Νανά Τσούμα.
Είμαι 50 χρονών και ήδη αισθάνομαι πως δεν πρόλαβα να κάνω αυτά που ήθελα. Να ξεκινήσω ξανά και όπου με πάει;
– ΑΝΩΝΥΜΟΣ
Με ρέγουλα τα μπρόκολα.
Ο νορμάλ, ο φυσιολογικός πως να το πούμε, τρόπος με τον οποίο προσπαθούμε να επεκτείνουμε τη ζωή μας είναι με το να της προσθέσουμε μερικά χρονάκια – παραδοσιακά τρώγοντας περισσότερα πράσινα, πηγαίνοντας για ύπνο νωρίς και καταναλώνοντας – κατα καιρούς – υψηλής (ή και αρχαίας) τεχνολογίας συμπληρώματα διατροφής που μας υπόσχονται μακροημέρευση. Είναι βέβαιο. Αυτή η προσέγγιση θα μας προδώσει. Όχι απλά επειδή ο θάνατος δεν μπορεί να αποφευχθεί με τα μπρόκολα (και μόνο), αλλά επειδή ο καλύτερος τρόπος να επιμηκύνουμε την ύπαρξή μας ίσως να μην είναι αυτός που νομίζαμε μέχρι τώρα.
Αναγνώρισε ότι ο χρόνος κινείται με διαφορετικές ταχύτητες.
Ένα από τα πιο βασικά πράγματα που πρέπει να αποδεχθείς για το χρόνο (αν δεν βαριέσαι, διάβασε τη συναρπαστική ιστορία του) είναι ότι παρόλο που επιμένουμε να τον μετράμε σαν να είναι αντικειμενική ποσότητα, δεν τον νιώθουμε το ίδιο σε όλες τις συνθήκες. Είναι σαν να κινείται με διαφορετικούς ρυθμούς. Πέντε λεπτά μπορεί να μοιάζουν σαν μια ώρα. Δέκα ώρες μπορεί να μοιάζουν σαν πέντε λεπτά. Μια δεκαετία μπορεί να περάσει σαν δύο χρόνια. Δύο χρόνια μπορεί να έχουν τη βαρύτητα μισού αιώνα. Πότε ήρθε το καλοκαίρι! Τι μήνα έχουμε; Και ούτω καθεξής.
Με άλλα λόγια, η υποκειμενική εμπειρία του χρόνου δεν έχει καμία σχέση με τον τρόπο που τον μετράμε με το ρολόι. Και αυτό αφήνοντας στην άκρη την αληθινή πολυπλοκότητα του χρόνου της κβαντική φυσική (μια σύντομη ανάλυση). Ο χρόνος κινείται λίγο πολύ σύμφωνα με τις παραμορφώσεις του ανθρώπινου λεπτού. Μπορεί να πετάξει ή να συρθεί. Μπορεί να εξατμιστεί στο τίποτα ή να έχει απίστευτη πυκνότητα.
Ξανασκέψου τις προτεραιότητες σου.
Αν λοιπόν ο στόχος σου είναι να επιμηκύνεις τη ζωή σου, ό,τι κι αν σου προτείνει η αστρολόγος (ή ο διαιτολόγος) σου, οι προτεραιότητές σου οφείλουν να είναι διαφορετικές από ότι είναι σήμερα. Δεν αρκεί πια να προσθέτεις ώρες, τα νούμερα δεν βγαίνουν. Πρέπει να διασφαλίσεις ότι όσος καιρός σου μένει θα είναι αυτό που οι φιλόσοφοι αποκαλούν επαρκώς σημαντικός. Ο στόχος σου θα πρέπει να είναι η συμπύκνωση του χρόνου και όχι μόνο το στρίμωγμα ενός ή δύο ακόμη ετών στην τόσο αναξιόπιστη και εφήμερη ύπαρξή μας.
Κράτα το φρέσκο.
Γιατί ο χρόνος έχει τόσο διαφορετικές ταχύτητες και κινείται σε συγκεκριμένα σημεία τόσο γρήγορα ενώ σε άλλα με περίπλοκη μετριοπάθεια; Η απάντηση βρίσκεται στην παιδική ηλικία. Τα πρώτα δέκα χρόνια σχεδόν πάντα μοιάζουν μεγαλύτερα από οποιαδήποτε άλλη δεκαετία έχουμε στη γη. Τα έφηβικά χρόνια είναι λίγο πιο γρήγορα αλλά κάποιες στιγμές σέρνονται σχετικά. Όμως στα 40 μας, ο χρόνος έχει αρχίσει να τρέχει με έναν τρόπο που στα 60 θα εξελιχθεί σε έναν συγκλονιστικό καλπασμό.
Η διαφορά στο ρυθμό δεν είναι μυστηριώδης. Έχει να κάνει με το καινούργιο. Όσο οι μέρες είναι γεμάτες με νέες, απρόβλεπτες και απαιτητικές εμπειρίες, τόσο μεγαλύτερες μοιάζουν. Αντίστροφα, όσο περισσότερο μια μέρα είναι ακριβώς όπως η προηγούμενή της, τόσο πιο γρήγορα θα ξεχαστεί σε μια συνεχή θαμπάδα. Η καραντίνα απέδειξε ακριβώς αυτό που εγώ και άλλοι περιγράφουν.
Δες τι σου συμβαίνει.
Η παιδική ηλικία είναι η επιτομή του νέου. Οι πιο συνηθισμένες μέρες είναι γεμάτες με εξαιρετικές ανακαλύψεις και πρωτοφανείς αισθήσεις. Αυτές μπορεί να είναι τόσο συναρπαστικές όσο η πρώτη φορά που εξερεύνησες το φερμουάρ σε μια μπλούζα, έδεσες τα κορδόνια σου ή κράτησες την αναπνοή σου μέσα στο νερό, η πρώτη φορά που είδες τον ήλιο μέσα από την τρύπα μιας πετσέτας ή έσκαψες με τα δάχτυλά σου στην άμμο.
Μέχρι τη μέση ηλικία, τα πράγματα έχουν γίνει πολύ πιο οικεία. Μπορεί να έχεις κάνει το γύρο του κόσμου μερικές φορές. Δεν είσαι πλέον ενθουσιασμένος με την ιδέα ότι θα φας έναν ανανά. Ξέρεις πως είναι να σου ανήκει ένα αυτοκίνητο. Έχεις βγάλει μερικά λεφτά και αναγνωρίζεις πως είναι να λες σε άλλους τι να κάνουν. Και σαν αποτέλεσμα, ο χρόνος περνάει και χάνεται ανελέητα.
Manual.gr
Ιστορίες, σαν και αυτή, που εμπνέουν και παρακινούν, κάθε εβδομάδα στο email σου. Σαν να είχες έρθει στη ζωή με manual.
Περιόρισε το κυνήγι του καινούργιου.
Αυτό είναι ένα πρόβλημα χωρίς εύκολη απάντηση. Μια λύση που θα σου προτείνουν είναι να καταβάλλεις κάθε προσπάθεια (και το τελευταίο σου ευρώ) να ανακαλύψεις νέες πηγές του καινούργιου. Δεν αρκεί να ζεις μια μικρή, προβλέψιμη ύπαρξη. Πρέπει να αγκαλιάσεις τη γρήγορη ζωή. Πρέπει να γίνεις εξερευνητής και τυχοδιώκτης. Πρέπει να ανέβεις στο Έβερεστ. Να πέσεις από αεροπλάνο. Πρέπει να βρεις έναν τρόπο να κολυμπήσεις με δελφίνια ή να παραγγείλεις δεκατρία πιάτα σε ένα παγκοσμίου φήμης εστιατόριο στο κέντρο της Λίμα. Ναι, αυτό θα επιβραδύνει επιτέλους τον απάνθρωπο ρυθμό του χρόνου.
Αλλά αυτό σημαίνει ότι θα κινηθείς προς ένα άδικο, δαπανηρό και τελικά ανέφικτο κυνήγι του καινούργιου. Μπορεί μέχρι τη μέση ηλικία να έχεις δει πολλά πράγματα, αλλά, ευτυχώς για σένα, είναι απίθανο να έχεις παρατηρήσει στ’αλήθεια τα περισσότερα από αυτά.
Το πιο πιθανό να έχεις ρίξει μερικές βιαστικές ματιές στα θαύματα της ύπαρξης που βρίσκονται κάτω από τη μύτη σου και να υποθέτεις, πολύ άδικα, ότι ξέρεις όλα όσα πρέπει να ξέρεις γι’ αυτά. Πιστεύεις ότι καταλαβαίνεις την πόλη στην οποία ζεις και τους ανθρώπους με τους οποίους αλληλεπιδράς. Φαντάζεσαι ότι είσαι λίγο πολύ το σημείο αναφοράς των πάντων. Φυσικά, όμως, δεν συμβαίνει αυτό. Μόλις έξυσες την επιφάνεια. Βαρέθηκες έναν κόσμο που δεν έχεις αρχίσει καν να μελετάς. Και αυτός, μεταξύ άλλων, είναι ο λόγος που χρόνος σου που περνάει τόσο γρήγορα.
Μάθε από τους καλλιτέχνες.
Οι πρωτοπόροι στο να κάνουν τη ζωή να μετράει περισσότερο δεν είναι προφανώς οι διαιτολόγοι, αλλά οι καλλιτέχνες. Ακόμα και αν τη βαριέσαι αφόρητα, η τέχνη είναι το ένα εργαλείο που σου θυμίζει πάντα πόσα λίγα έχεις κατανοήσει και παρατηρήσει. Σε επαναφέρει στα συνηθισμένα πράγματα. Σου ανοίγει ξανά τα μάτια στη λανθάνουσα ομορφιά γύρω σου και αναζωπυρώνει το ενδιαφέρον για ακριβώς αυτούς τους τομείς της ζωής σου με τους οποίους σταμάτησες να ασχολείσαι. Σε βοηθά να ανακτήσεις κάποια από αυτήν την μανιακή περιέργεια που είχες σαν παιδί.
Δεν χρειάζεται φυσικά να παράγεις τέχνη για να μάθεις το πιο πολύτιμο μάθημα των καλλιτεχνών, το οποίο είναι να παρατηρείς σωστά, να ζεις με τα μάτια ανοιχτά – και έτσι, στην πορεία, να απολαμβάνεις το χρόνο. Χωρίς καμία πρόθεση να δημιουργήσεις κάτι που θα μπορούσε να τοποθετηθεί σε μια γκαλερί ή στο Netflix, θα μπορούσες – σαν μέρος ενός στόχου να ζεις πιο πολύ στο παρόν – να κάνεις μια βόλτα σε ένα άγνωστο μέρος της πόλης, να ρωτήσεις έναν παλιό φίλο για μια πλευρά της ζωής του που ποτέ δεν τόλμησες να εξερευνήσεις ή να κρατήσεις τον σύντροφό σου με έναν τρόπο που δεν δοκιμάσες ποτέ πριν. Πρέπει να πάσχεις από σοβαρή έλλειψη φαντασίας για να πιστεύεις ότι πρέπει να πας στο Μάτσου Πίτσου για να βρεις κάτι νέο.
Παρατήρησε ξανά όσα έχεις ήδη δει.
Στο μυθιστόρημα του Ντοστογιέφσκι Ο Ηλίθιος (εδώ δωρεάν) ένας φυλακισμένος καταδικάζεται ξαφνικά σε θάνατο και του λένε ότι του έχουν απομείνει λίγα μόνο λεπτά για να ζήσει. “Τι θα γινόταν αν δεν πεθάνω!”, αναφωνεί! “Τι θα γινόταν αν μου δοθεί ξανά η ζωή! Θα μετατρέψω ένα ολόκληρο λεπτό σε δεκαετία”. Αντιμέτωπος με την απώλεια της ζωής του, ο φτωχός αναγνωρίζει ότι κάθε λεπτό θα μπορούσε να μετατραπεί σε αιώνες χρόνου, με αρκετή φαντασία και εκτίμηση.
Είναι λογικό να προσπαθείς να ζήσεις μια μακρύτερη, μεγαλύτερη ζωή. Αλλά μπορεί να βασίζεσαι σε μια ανακριβή αντίληψη του τι σημαίνει αυτό στην πραγματικότητα. Ίσως έχει έρθει η ώρα να αναδιαπραγματευτείς τη σχέση σου με το χρόνο. Θα πρέπει να στοχεύεις να ζεις το είδος της ζωής που ένας πεντάχρονος ξέρει ακριβώς πώς να ζήσει, χωρίς τις συμβουλές μας.
Όταν νιώσεις ότι η αντίστροφη μέτρηση έχει αρχίσει, δεν χρειάζεται να πασχίσεις να προσθέσεις χρόνια. Αρκεί να συμπυκνώσεις το χρόνο που σου έχει μείνει διασφαλίζοντας ότι θα ζεις κάθε μέρα συνειδητά. Δεν είναι αμπελοφιλοσοφία (η επιστήμη πίσω του). Και μπορείς να το κάνεις μέσα από έναν τόσο απλό ελιγμό: αρχίζοντας να παρατηρείς, στ’ αλήθεια όμως αυτή τη φορά, όλα όσα έχεις δει ήδη και μόνο.
Απόδοση βασισμένη στο Time is running out του The School of Life (αυτό το κιτ είναι μια καλή αγορά) και εμπνευσμένη από το editorial της Arianna Huffington για το εβδομαδιαίο της newsletter (γράψου). Η μουσική είναι των synth-pop Αυστραλών Cut Copy.